شابک چیست؟

این واژه از حروف ابتدای شماره استاندارد بین المللی کتاب تشکیل شده است. در زبان انگلیسی نیز ISBN از ترکیب حروف ابتدای International Standard Book Number ایجاد شده است. به این ترتیب٬ همه کتاب ها در اغلب کشورهای جهان طبق روش یکسانی شماره می خورند.

اگر به یک کتاب جدید توجه کنید٬ شابک آن حتماٌ با سه رقم ۹۷۸ یا ۹۷۹ شروع شده است. اگر کتاب در ایران منتشر شده باشد٬ بعد از پیش شماره یاد شده عدد 964 می آید.

حدود یک سال است که  شابک ۱۳ رقمی شده است. پیش از آن٬ شابک ها 10 رقمی بود. اکنون نیز ۳ رقم ابتدای شابک٬ پیش شماره است و رقم آخر آن نیز یک رقم کنترل کننده درستی کد است. پس هر کتاب٬ تنها با ۹ رقم شناخته می شود. اگر تعداد مؤسسات انتشاراتی در کشوری زیاد باشد٬ کد آن کشور کوچک تر انتخاب می شود تا به تعداد انتشارات بیشتری بتواند شماره بدهد. بنابراین وقتی ایران با کد 964 مشخص شده٬ یعنی نشر کتاب در آن چندان رونقی ندارد! در حالی که این رقم برای انگلستان صفر٬ و برای فرانسه دو است.

قسمت بعدی نشان دهنده کد ناشر است و پس از آن کد کتاب می آید. بازهم اگر کد یک ناشر ارقام کمتری داشته باشد٬ نشان می دهد که ناشر فعال تری است زیرا تعداد کتاب هایی که می تواند منتشر کند زیاد است. مثلاً ناشری چون آشیانه کتاب با شماره 6350 و شرکت سهامی انتشار با شماره 325 مشخص می شود.

اما رقم آخر٬ رقم کنترل است. به این معنی که اگر اولین رقم شابک را با ۳ برابر رقم دوم٬ و حاصل را با رقم سوم و سه برابر رقم چهارم جمع کنید و این کار را تا آخر ادامه دهید٬ حاصل جمع نهایی به ده قابل قسمت است٬ یعنی به صفر ختم می شود. پس رقم آخر٬ صحت شابک را نشان می دهد.