اعطاکرسی پژوهشی به اساتیدبرجسته دانشگاه تهران

معاون پژوهشی دانشگاه تهران:
ایجادکرسی‌های پژوهشی به استقرارمغزهاوتقویت جایگاه علمی درسطح بین‌المللی منجرمی‌شود

کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته با دو مساله بغرنج و پیچیده روبرو هستند: مهاجرت یا عدم استقرار مغزها و دیگری نبود بستر مناسب تحقیقاتی در زمینه‌های علوم پیشرفته و بدیهی است که این دو مساله لازم و ملزوم یکدیگر هستند، زیرا تحقیقی میسر نخواهد شد مگر این که فرد محققی این مسوولیت را به عهده بگیرد و نیز در جایی که تحقیق و پژوهش نهادینه نشده و امکانات پیشبرد علوم پیشرفته وجود ندارد، محقق احساس رضایت نخواهد کرد و به دنبال فرصت‌های تحقیقاتی و شغلی، مهاجرت خواهد کرد.

ایجاد کرسی‌های پژوهشی، تدبیری است در پاسخ به این مساله، به بیان دیگر می‌توان کرسی‌های پژوهشی را به معنای یک شیوه مؤثر در استقرار مغزها و پیشبرد علوم در کشور دانست.

ایجاد کرسی‌های پژوهشی در کشورهای مختلف با اهداف عالیه‌ای برنامه‌ریزی شده است و امکان دستیابی به این اهداف جز از راه پژوهش و تولید دانش در سطح جهانی و بین‌المللی نمودن علوم، مقدور نمی‌باشد.

دکتر علی اکبر موسوی موحدی، معاون پژوهشی دانشگاه تهران که برای نخستین بار طرح اعطای کرسی‌های پژوهشی به استادان ممتاز و برجسته دانشگاه را در دستور کار قرار داده است در گفت‌وگو با خبرنگار «پژوهشی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) اظهار کرد: کشورها اهداف گوناگونی برای پیشبرد علوم و حل معضلات کشور خود دارند که عمده‌ترین اهداف برای تعریف کرسی‌های پژوهشی، استقرار مغزها، تقویت جایگاه علمی در سطح بین‌المللی، ارتباط بین دانشگاه و دنیای تجارت، تبادل تجربیات علمی، توسعه پایدار و گسترش فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی است.

وی افزود: تحقیقات نشان می‌دهد که حدود یک سوم دانشمندان آمریکایی دارای ارجاعات بالا، متولد خارج از آمریکا هستند و تقریبا همین نسبت در فرانسه، سوئیس، استرالیا و هلند نیز مشاهده می‌شود، اما بیشترین نسبت دانشمندان خارجی با ارجاعات بالا در کانادا با حدود 64 درصد و کمترین آن در بین 13 کشور اول، مربوط به ایتالیا، ژاپن و سوئد است.

فقط دو درصد از دانشمندان دارای ارجاعات بالا متولد شده آمریکا به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند، در حالی که این نسبت به یک نفر از پنج نفر در کشورهایی مانند فرانسه، سوئد، ژاپن و دانمارک می‌رسد.

وی در ادامه گفت: در کشورهای در حال توسعه این وضعیت حادتر می‌شود به طوری که شش هفتم دانشمندان با ارجاعات بالا متولد تایوان، چین و هند به خارج مهاجرت می‌کنند و بنابراین کشورها سعی دارند تا با ایجاد جاذبه، فرایند فرار مغزها را معکوس کنند و برای بازگشت افراد متخصص برنامه‌ریزی کنند که بیشتر این برنامه‌ها با هدف نگهداری دانشمندان جوان پایه‌ریزی می‌شود چون دانشمندان با سابقه در شبکه‌های کاری و اقتصادی درگیر شده‌اند و امکان بازگشت آنها بسیار کم است اما افراد جوان، فعال ولی تثبیت نشده‌اند و می‌توان در رقابت برای جذب دانشمندان جوان برنامه‌ریزی ویژه‌ای کرد.

دکتر موسوی موحدی با ارائه راهکار موازی علمی، اقتصادی و سیاسی برای کاهش روند فرار مغزها اظهار داشت: راهکارهای علمی شامل تحقیق در زمینه‌های پیشرو، روش‌های علمی مناسب گزینش دانشجو، انجام آموزش بر پایه تحقیق، استفاده از اساتید راهنمایی خبره و برجسته داخلی و خارجی، پشتیبانی ابزاری و دستگاهی، دسترسی به مجلات علمی و اینترنت و حمایت از شبکه‌های کاری ماهر، روش‌های سیاسی شامل موافقتنامه‌های تبادل دانشجو، اعطای ویزای موقت به دانشجویان خارجی، شرکت دادن و آموزش افراد دانشمند در اتخاذ تصمیمات ملی و روش‌های اقتصادی شامل مزایا و حقوق کافی و قابل رقابت جهانی، حمایت‌های استخدامی و اعطای تسهیلات مالی مناسب می‌باشد.

وی در ادامه با اشاره به اثرات ایجاد کرسی‌های پژوهشی در استقرار مغزها به ایسنا گفت: کرسی پژوهشی باید دارای جذابیت مادی کافی برای محقق و خانواده‌اش برای متقاعد شدن به مهاجرت و اسکان در محل تحقیق و قابلیت جذب متخصصان خارج از کشور بوده و مشوق‌های معنوی و ارتقای علمی فرد پژوهشگر را به دنبال داشته باشد.

معاون پژوهشی دانشگاه تهران با اشاره به تلاش دولت کانادا جهت تاسیس دو هزار کرسی پژوهشی تا سال 2008 اظهار کرد: دولت کانادا بودجه‌ای معادل 900 میلیون دلار به این منظور اختصاص داده که عمده‌ترین هدف آن دستیابی به عالی‌ترین مرتبه سطح پژوهش و تبدیل دانشگاه‌های کانادا به توانمندترین مراکز پژوهشی و علمی اقتصاد مدار در سطح جهان و جذب 2000 هزار دانشمند خبره و بالا بردن رتبه علمی خود از طریق جذب استعدادهای خارجی و بازگشت مهاجرین است.

وی با اشاره به ایجاد پل ارتباطی میان دانشگاه و صنعت از طریق کرسی‌های پژوهشی گفت: در کشور فرانسه کرسی‌ها در فعالیت عمومی آموزش در عرصه تجارت و مشاوره و در دانشگاه نیوولز استرالیا نیز کرسی پژوهشی متعهد به تحقیقات در زمینه‌های پیشرو و توسعه فن‌آوری‌های نو بوده و به فراهم ساختن تجربیات پژوهشی برای دانشجویان مبادرت می‌ورزد.

معاون پژوهشی دانشگاه تهران اضافه کرد: هدف کرسی پژوهشی دانشگاه‌های باکسیون هلند، ایجاد توسعه پایدار از طریق هماهنگ کردن عوامل فیزیکی و محیطی با یکدیگر است و کرسی پژوهشی یونسکو نیز در سال 1992 هدف پیشبرد و اجرای فعالیت‌های آموزش و پژوهش را تصویب کرد و تعداد این کرسی‌ها از 17 به 90 کرسی و شبکه بین‌ دانشگاهی افزایش یافته است.

کرسی‌های پژوهش یونسکو در بیش از 600 مؤسسه از 120 کشور به اجرا در می‌آیند که در طول 5 سال اخیر این مشارکت، با مبلغ حدود 30 میلیون دلار - معادل شش برابر سرمایه یونسکو - برای یونسکو سود رسانی داشته است.

وی در گفت‌و‌گو با ایسنا افزود: کرسی‌های پژوهشی یونسکو هر ساله به صورت هدیه به یک کالج، دانشگاه یا مؤسسه تحقیقاتی اعطا می‌شود که اساس هر مرکز دارای کرسی پژوهشی باید شامل صاحب کرسی پژوهش -استاد دانشگاه-، اعضای کمیته علمی ــ از میان اساتید و پژوهشگران داخل و خارج کشور ترجیحا کشورهای در حال توسعه ـ‌ـ و تعدادی دانشجو و پژوهشگر باشد.

دکتر موسوی موحدی در پایان اظهار امیدواری کرد که ایران نیز برنامه ایجاد کرسی‌های پژوهشی را با اهداف خاص برای پیشبرد علم در راستای رفع نیاز جامعه برنامه‌ریزی کند که یقینا حفظ دانشمندان و متخصصان و در پی آن ارتقاء علم و فناوری را در کشور به همراه خواهد داشت. دانشگاه تهران به استادان ممتاز و برجسته کرسی پژوهشی اعطا خواهد کرد که آیین‌نامه آن در حال تصویب است.