اظهار نظر کارشناسی مرکز پژوهشها در مورد بازسازی افغانستان

اظهارنظر کارشناسی زیر در ۲۰/۱۱/۸۵ در پایگاه اطلاع رسانی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامیدرباره:«لایحه موافقتنامه فرهنگی، علمی و آموزشی بین دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت جمهوری اسلامی افغانستان» درج شده است:


الف) برخی ضرورت‌ها و زمینه‌های همکاری
1. پیشینه مشترک تاریخی و اشتراکات فراوان دینی، مذهبی و زبانی و سایر مؤلفه‌ها و عناصر فرهنگی بستر‌های بسیار مناسبی را برای گسترش و تعمیق تعاملات فرهنگی بین دو کشور به‌وجود آورده است.
2. دیدگاه مثبت و مناسب دولت و مردم افغانستان نسبت به ایرانیان به‌عنوان ملتی قدرتمند و مستقل که در روزهای سخت پشتیبان و حامی آنان بوده‌اند، فرصت مناسبی را برای نقش‌آفرینی بیش‌تر جمهوری اسلامی ایران در آن کشور فراهم کرده است.
3. مرزهای طولانی و مشترک، همجواری و تأثیر‌گذاری متقابل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و امنیتی دو دولت و موقعیت و استراتژیک و حساس هر یک برای دیگری، آن‌ها را ملزم به برقراری روابط مطلوب و حسنه می‌سازد.
4. توان اقتصادی، ظرفیت علمی و تجارب اجرائی ایران، می‌تواند ضمن کمک به باز‌سازی افغانستان، زمینه‌ مناسبی را برای بهره‌گیری از بازار آن کشور، بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم افغانستان و تقویت علمی و موقعیت منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران فراهم کند.

ب) برخی همکاری‌های آموزشی در حال حاضر
1. وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران در حال ساخت یک مجتمع تربیت معلم (مدرس) 24 کلاسه تحت عنوان انستیتو عالی تربیت معلم (ابن‌سینا) در کابل است که در خرداد سال 1386 به اتمام خواهد رسید. هزینه آن بالغ بر 750/1 میلیارد تومان (یک میلیارد و هفتصد و پنجاه میلیون تومان) است که از محل 500 میلیون دلار تعهدات دولت ایران برای بازسازی افغانستان پرداخت می‌شود.
2. وزارت آموزش و پرورش یک مستشار ثابت در افغانستان دارد و به‌طور متوسط هر ماه تقریباً 10 تا 15 نفر جهت آموزش معلمان و تألیف کتاب‌های درسی از ایران به افغانستان اعزام یا از آن کشور برای آموزش و باز‌آموزی به ایران می‌آیند.
3. وزارت آموزش و پرورش طرح رایانه‌ای کردن نظام اطلاع‌رسانی وزارت معارف افغانستان را در حوزه دانش‌آموزی، کارکنان، حقوق و دستمزد و کارنامه دانش‌آموزان در حال اجرا دارد.
4. وزارت آموزش و پرورش حسب در‌خواست وزیر معارف افغانستان، طراحی و اجرای نظام تربیت معلم آن کشور را در دست بررسی و اجرا دارد و مقرر است در طی 6 ماه آینده حدود 200 نفر از مدرسان مراکز تربیت معلم افغانستان زیر نظر اساتید اعزامی از ایران دوره‌های لازم را برای تدریس در مراکز تربیت معلم طی ‌نمایند.
5. وزارت آموزش و پرورش ایجاد «سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی درسی» در ستاد وزارت معارف افغانستان را در دست اجرا دارد. برای این منظور تمامی مؤلفین کتاب‌های درسی افغانستان، زیر نظر مؤلفان و کارشناسان ایرانی یک دوره 15 روزه در کابل و یک دوره 15 روزه در ایران را طی می‌کنند (خوشبختانه وزیر معارف افغانستان در سفر به تهران (تابستان 1385)، مسئولیت آموزشی مؤلفان کتاب‌های درسی آن کشور را به ایران واگذار کرده است. ظاهراً تلاش سایر کشورها به علت عدم آشنایی آنان با زبان فارسی چندان مؤثر نبوده است).
6. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری حدود 2000 دانشجوی افغانی را در دانشگاه‌های ایران تحت پوشش دارد و هزینه‌های آن از محل اعتبارات ستاد باز‌سازی پرداخت می‌شود. همچنین همکاری بین سازمان سمت و دانشگاه کابل برای تهیه کتاب‌های درسی دانشگاهی افغانستان نیز در حال انجام است.
7. هم‌اکنون وزارت آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران بیش از 140 هزار نفر از دانش‌آموزان افغانی را در سراسر کشور تحت پوشش دارد (البته به علت مراجعت افاغنه به کشورشان، تعداد آن‌ها در حال کاهش است).
قابل ذکر آن‌که به علت عدم آشنایی مخاطبان افغانی با سایر زبان‌ها، بسیاری از کشورها مثل فرانسه و همچنین یونسکو ترجیح می‌دهند برای آموزش معلمان افغانی و اجرای برنامه‌های علمی، فرهنگی خود از مدرسان و اساتید ایرانی استفاده کنند.

ج) نظر کلی در مورد لایحه
علی‌رغم وجود زمینه‌های همکاری بسیار تا‌کنون چارچوبی که روابط بین دو کشور را تعریف کند، وجود نداشته است، لذا تصویب این لایحه می‌تواند به بسط و تعمیق همکاری بین دو دولت در عرصه‌های مختلف فرهنگی، علمی و آموزشی کمک کند.

توضیح: لایحه ای که مرکز پژوهشها به شرح فوق در مورد آن نظر داده است٬‌ در تاریخ۲۸/۸/۸۵  به تصویب هیئت وزیران رسیده است و در تاریخ ۲۸/۹/۸۵ به منظور طی تشریفات قانونی٬‌ در مجلس اعلام وصول شده است. این لایحه ۱۴ ماده دارد که دو ماده آن به شرح زیر است:

ماده ۳- طرفهای متعاهد تشکیل و تاسیس موسسات فرهنگی و آموزشی از جمله مدارس٬‌ موسسات علمی٬ تحقیقاتی٬ هنری٬ کتابخانه ها و مراکز دائمی عرضه کتاب و انجمن ها و خانه های فرهنگی را تشویق نموده و ضمن همکاری نزدیک بین دانشگاهها و موسسات و سازمانهای فرهنگی٬ علمی٬ آموزشی و ادبی دو کشور٬ گسترش زبان و ادبیات فارسی را مورد حمایت قرار خواهند داد.

ماده ۴- طرفهای متعاهد مبادله استاد دانشگاه٬ دانشمند٬ محقق٬ معلم و علما را جهت تدریس٬ تحقیق و سخنرانی مورد حمایت قرار خواهند داد.

ماده ۵- طرفهای متعاهد مبادله دانشجو و کارآموز (محصل) بین دو کشور را تشویق نموده و بورسهایی در زمینه های فنی و حرفه ای٬ علمی و ادبی در اختیار یکدیگر قرار خواهند داد.

ماده ۶- طرفهای متعاهد با تشکیل کمیسیونهای مختلط٬ چگونگی و نحوه ارزشیابی مدارک تحصیلی صادره از سوی مراکز صلاحیتدار هر دو کشور را تعیین خواهند نمود.