با استفاده از ماده یک آیین نامه جشنواره خوارزمی ٬ این مفاهیم چنین تعریف می شود:
تحقیقات بنیادی عبارت است از کاوشهای اصیل و بدیع به منظور افزایش اندوخته های علمی و درک بهتر پدیده های طبیعی. انسانی اجتماعی. فرهنگی و...
پژوهشهای بنیادی را می توان به دو گروه زیر تقسیم کرد:
پژوهشهای بنیادی محض: آن دسته از پژوهشهای بنیادی است که بدون توجه به کاربردهای عملی و به منظور گسترش مرزهای دانش صورت می گیرد.
هر نوع کاوش اصیل به منظور کسب دانش علمی و فنی جدید که برای آن کاربرد ویژه ای در نظر گرفته شود.
انجمن فیزیک ایران در بیانیه‌ای با انتقاد از آنچه که «نحوه انعکاس برخی اخبار مربوط به پیشرفت‌های علمی اخیر در کشور» و نیز «رویکرد برخی که به منظور امیدوار کردن مردم دست به پخش اخبار مربوط به کشفیات مختلف داخلی می‌زنند که اجتماع علمی ملی و بین‌المللی آن را تایید نمی‌کند، علم و فن آوری را یکی می‌گیرند و رشد یا ایجاد فن‌آوری‌های لازم اما شناخته شده را عین رشد علمی اعلام می‌کنند»، از مسوولان و رسانه‌ها خواست « از هر حرکتی که منجر به غرور کاذب شود، اجتناب کنند.»
به گزارش سرویس علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، در بیانیه انجمن فیزیک ایران آمده است: « سیاست‌های چند سال گذشته رسانه‌های عمومی در پخش اخبار علمی به منظور ایجاد اعتماد و امید در مردم بسیار ارزشمند بوده ولی با کمال تاسف در مواردی، علی‌رغم نیت خیری که در پس آن نهفته است، نگرانی‌هایی را در جامعه علمی ایران برانگیخته است.
انجمن فیزیک ایران نگران است که ادامه این روش‌ها منجر به بی‌اعتمادی مردم به دستاوردهای علمی داخلی بشود و در نتیجه یاس تاریخی مرتبط با عقب ماندگی علمی را در مردم ما تشدید کند.
علم دستاورد مشترک بشریت است، اقوام و ملت‌ها در طول تاریخ، بسته به شرایط، در رشد این دستاورد مهم سهیم بوده‌اند کما این که جوامع اسلامی در چند قرن اول هجری نقش اساسی در انتقال علوم از ملل مختلف و پیشبرد آن داشته‌اند.»
در ادامه این بیانیه با اشاره به این که مفهوم علم و محرک‌های آن در طول تاریخ چند هزار ساله بسیار تحول یافته است، آمده است: «مفهوم نوین علم و محک‌های اعتبار علمی مستقل از یک فرهنگ یا یک کشور خاص است، جهانی است و این اجماع دانش پژوهان و دانشمندان سراسر جهان است که آن را تعیین می‌کند، نه رسانه‌ها و سیاستمداران.
جامعه علمی در کل و در هر رشته ملاک نهایی درستی و نادرستی کشفیات، اعتبار مفاهیم، اختراع‌ها و اعتبار نظریه‌های جدید است و شاخص‌های سنجش علم و فن آوری را تعیین می‌کند که این اعتبار و شاخص‌های آن خاص یک کشور یا یک فرهنگ نیست.»
در بخش دیگری از بیانیه انجمن فیزیک ایران با بیان این که کشور ما در دوران اخیر، پس از مرحله ایجاد اولین نهادهای علمی در یک‌صد سال اخیر، حرکت گسترده‌ای را به منظور افزایش کمیت و کیفیت در آموزش عالی و مراکز پژوهش شروع کرده، آمده است: «رشد کمی و کیفی علمی ما، به خصوص در پانزده سال گذشته، چشمگیر بوده و آهنگ آن در دنیا بی‌نظیر؛ این مشاهده بر مبنای آمار جهانی علم سنجی است.
آمار علم سنجی هنوز گواه بر این نیست که ما به آستانه رشد علمی پایدار رسیده‌ایم به خصوص که مفاهیمی مانند اجتماع علمی هنوز در ایران اعتبار کافی به دست نیاورده است و نهادهای علمی تبدیل به نهادهای کارآمد مدنی نشده است.
از این جهت است که نهادهای سیاسی یا رسانه‌یی برای خود نقش تعیین کننده ملاک های علمی، ارزش گذاری دانش‌پژوهان و کار علمی را به عهده گرفته‌اند.»
به گزارش ایسنا، انجمن فیزیک ایران در ادامه این بیانیه آورده است: «در این شرایط بی‌نظمی علمی، متاسفانه بعضی از سیاستمداران و رسانه‌های ما به منظور امیدوار کردن مردم دست به پخش اخبار مربوط به کشفیات مختلف داخلی می زنند که اجتماع علمی ملی و بین المللی آن را تایید نمی‌کند، علم و فن آوری را یکی می‌گیرند و رشد یا ایجاد فن آوری‌های لازم اما شناخته شده را عین رشد علمی اعلام می‌کنند که باعث بد فهمی واقعیت‌ها می‌شود.
ما به عنوان جامعه فیزیکدانان ایرانی انتظار داریم مسوولان نهادهای سیاسی و رسانه‌یی از هر حرکتی که منجر به غرور کاذب در ایران بشود، اجتناب کرده، از دادن اعتبار به نهادهای علمی و اجتماع علمی حمایت کنند و نقش آنها را در ارزیابی های علمی محترم شمارند و ملاک های اعتبار علمی را که دستاورد بشر است بپذیرند.
از همکاران دانش پژوه و دانش پیشه نیز انتظار می‌رود با رعایت اخلاق علمی در اعتبار دهی به جامعه علمی بکوشند و از هر حرکتی که اعتبار جامعه علمی را مخدوش کند جدا پرهیز کنند.»
به دنبال شرکت گروهی از مخترعان جوان ایرانی در نمایشگاه اختراعات ژنو در چند سال گذشته و بحث و اختلاف نظرهایی که در باره ماهیت این نمایشگاه در سطح رسانه ها مطرح شد، اخیرا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با تهیه گزارشی از برگزاری این نمایشگاه در سالهای 84 و 85 اعلام کرد که این نمایشگاه فاقد اعتبار است و باید از شرکت جوانان ایرانی در آن و پوشش رسانه ای دادن فعالیتهای آن در داخل کشور جلوگیری شود.
به گزارش خبرنگار فردا ، در گزارش وزارت علوم آمده است: نمایشگاه اختراعات ژنو همه ساله در شهری که مقر سازمان مالکیت معنوی نیز در آن قرار دارد، برگزار شده و دارای پیشینه طولانی است. این نمایشگاه با هدف تجاری سازی ایده ها و اختراعات سازماندهی شده و محل مناسبی برای شکار ایده ها از طرف صاحبان سرمایه است. خصوصا اگر صاحبان ایده ها از کشورهای در حال توسعه بوده و بتوان با هزینه اندکی ایده های آنها را در انحصار در آورد.
در این گزارش تاکید شده است که طرح ها بدون داوری اولیه در مسابقه شرکت کرده و تقریبا تمامی شرکت کنندگان در این نمایشگاه حائز دریافت یکی از مدالهای طلا، نقره یا برنز و دیپلم افتخار می شوند. در نتیجه دریافت مدال به هیچوجه نشانه برجستگی و غنای علمی طرح نبوده کما این که در سالهای گذشته تقریبا کلیه شرکت کنندگان ایرانی موفق به دریافت مدال شده اند در حالی که همان طرحها در جشنواره های داخلی حائز کسب رتبه تشخیص داده نشده اند. البته این موضوع به معنای نفی وجود برخی چهره های شاخص و نوآور در بین افراد فوق نبوده ولی ملاک دریافت مدال به هیچ وجه نشان دهنده ارزش علمی طرح نیست.
در گزارش وزارت علوم با اشاره به معتبر شناخته شدن این مسابقه از سوی معاونت آموزشی این وزارتخانه در سال 82، تاکید شده است این امر تنها به استناد نظرخواهی از چند صاحب نظر صورت گرفته بود و مبتنی بر یک بررسی همه جانبه نبود. همین امر باعث شد از آن سال تعدادی واقعا به منظور ارائه ایده خود و تبادل نظر با دیگر صاحبان فکر و ایده و عده ای فرصت طلب نیز با هدف خاص در این نمایشگاه شرکت کنند. در این میان فردی نیز با دریافت نمایندگی از نمایشگاه مزبور در ایران و دریافت هزینه ای بالغ بر 25 میلیون ریال، مقدمات سفر افراد را به ژنو برای یک هفته فراهم کند.
در ادامه این گزارش آمده است: در فروردین سال 84 تیم ایرانی شرکت کننده که از طرف شرکت خصوصی فوق به عنوان نماینده نمایشگاه مزبور سازماندهی شده بود، با 38 نفر مخترع و حدود 50 طرح در نمایشگاه شرکت کرد که حاصل آن دریافت 48 مدال و 4 جایزه ویژه بود. در بازگشت و با برقراری برخی ارتباطات، فرد مزبور موفق به ترتیب دادن ملاقاتهایی با مقام معظم رهبری، رئیس جمهوری وقت و نمایندگان مجلس شد.
نویسنده گزارش فوق تاکید می کند که متاسفانه مسئولیت وقت وزارت علوم که سهوا یا عمدا در دام تبلیغاتی گرفتار شده بودند، سعی در سرپوش گذاشتن بر اقدامات قبلی داشتند و این درحالی بود که سئوالاتی در مورد اعتبار این نمایشگاه و اعتبار مدالهای دریافت شده، در سطح جامعه و نمایندگان مجلس مطرح شده بود.
قائم مقام معاونت فناوری وزارت علوم در پایان این گزارش خواستار ساماندهی این گونه فعالیتها از سوی وزارت علوم می شود و تاکید می کند که شایسته است وزارت علوم نسبت به ارزیابی این گونه مسابقات و موارد مشابه از جمله انواع مسابقات ربوکاپ، بتن و غیره که بعضا واجد حداقل شرایط لازم برای اعزام تیم های ایرانی نیستند، اقدام نماید.