رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مرداد ماه رؤسای دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی سراسر کشور با ایشان ضمن تاکید بر لزوم تبدیل علم‌گرایی و علم‌محوری به گفتمان مسلط جامعه در همه بخش‌ها، با اشاره به هدف سند چشم‌انداز بیست ساله کشور که رسیدن به رتبه اول علمی منطقه است، نقشه جامع علمی را مهمترین نیاز کشور عنوان کردند که باید با ترسیم آن و بر اساس زمان‌بندی و با راهبردی مشخص، به سطوح بالای دانش روز و جهش علمی دست یابیم.
به گزارش سرویس «پژوهشی» خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، بدیهی است با توجه به جایگاه وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری به عنوان متولی این بخش‌ها در کشور، این وزارتخانه مهمترین وظیفه را در تحقق این امر که ضرورتی انکارناپذیر در روند توسعه علمی کشور است، بر عهده دارد.
تدوین برنامه‌ای جامع و مدون برای ترسیم روند توسعه علوم، تحقیقات و فن‌آوری در کشور و مشخص کردن اولویت‌ها، نیازها و برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و درازمدت این بخش، سال‌ها دغدغه جامعه علمی کشور بوده و طی سال‌های همپا با رشد شاخص‌های علمی و پژوهشی و ساماندهی نظام علمی کشور، تلاش‌های پراکنده‌ای برای تدوین چنین برنامه‌ای در وزارت علوم صورت گرفته است.
دکتر آریا الستی، رییس مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در گفت‌و‌گو با ایسنا ضمن مروری بر تلاش‌ها و اقدامات صورت گرفته در جهت ترسیم سند و برنامه توسعه نظام علمی و فن‌آوری کشور در سال‌های گذشته، از تشکیل کمیته‌ای ویژه برای پیگیری جدی تدوین نقشه جامع علمی در قالب «سند توسعه علمی کشور» در این مرکز خبر داد.
وی با اشاره به این که همچنان که تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد، تدوین چنین سندی از سه تا پنج سال به طول می‌انجامد و اگر از هم اکنون تدوین آن را شروع کنیم عملا تا سه، چهار سال آینده هیچ سندی را برای استفاده نداریم، خاطرنشان کرد که در این راستا ابتدا یک سند توسعه علمی کشور براساس نیازهای میان مدت کشور تدوین می‌شود که در شورای عالی علوم، تحقیقات و فن‌آوری استفاده شده و احتمالا در تدوین برنامه پنجم هم مورد استفاده قرار گیرد.
مرکز تحقیقات سیاست های علمی کشور در راستای تدوین نقشه جامع علمی کشور چه اقداماتی را انجام داده است؟
در جلسه پیشین که روسای دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور خدمت مقام معظم رهبری بودند، وزرای علوم، تحقیقات و فن‌آوری و بهداشت و آموزش پزشکی گزارشاتی را خدمت ایشان ارائه دادند، پس از آن مقام معظم رهبری نکات بسیار مهمی را مطرح کردند که یکی از آنها طرح نقشه جامع علمی کشور است؛ البته تعاریفی که ایشان از نقشه جامع علم کشور ارائه دادند، انطباق قابل توجهی با سند توسعه علمی کشور دارد که در حال حاضر به عنوان یک پروژه در مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در حال پیگیری است.
لطفا در زمینه این سند و روند تدوین آن توضیح دهید.
در اواخر سال 84 از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی تدوین چنین سندی درخواست شد و در دستور کار وزارت علوم قرار گرفت و وزیر علوم در جلسه 24 بهمن ماه شورای معاونان وزارت علوم پیگیری آن را به معاونت پژوهشی محول کرد و در 26 فروردین ماه سال جاری در شورای مدیران پژوهشی وزارت علوم، معاون پژوهشی پیگیری این امر را به مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور محول کرد.
البته طی یک ماه بین بهمن ماه تا اسفند ماه در خود شورای مدیران چارچوب کارهایی که باید انجام شود، تدوین شد و نهایتا در 26 فروردین تصویب و به مرکز محول شد.
اولین مجموعه کارهایی که بعد از محول کردن این پروژه به مرکز انجام شد، بررسی تاریخچه تدوین سند در کشور بود که متوجه شدیم در نیمه دوم سال 1380 حدود 10 پروژه ملی در وزارت علوم در راستای تحقق اهداف برنامه سوم توسعه و برنامه ریاست جمهوری تصویب شده که دو طرح اجرا شده بود که یکی طرح «توسعه نظام علمی کشور» بود که در سال‌های 81 و 82 انجام و به هشت جلد اسناد مورد استفاده منجر شده بود و دیگری طرح «توسعه نظام فن‌آوری کشور» که در همان سال‌ها توسط سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی کشور انجام شده بود و محتوای آن 13 جلد بود که البته این سند هیچگاه تصویب نشد.
به هر حال این اسناد مورد بررسی قرار گرفت و ما متوجه چند نکته مهم در این اسناد شدیم از جمله این که این دو سند به شکل اسناد توسعه‌یی تهیه نشده‌اند و در آنها به علم و فن‌آوری به عنوان دو بخش مجزا نگاه شده است و از طرف دیگر بیشترین تاکید - به خصوص در طرح توسعه نظام علمی - به جای پژوهش و فن آوری بر توسعه آموزش عالی بوده است؛ همچنین در این دو طرح اولویت‌های توسعه علمی فن‌آوری کشور همان گونه که باید در یک سند انجام شود، مورد بحث قرار نگرفته بود.
در ادامه تمام پروژه‌های قبلی جمع آوری و بررسی شده و جلسه ویژه‌ای برای ارائه طرح مطالعاتی «توسعه نظام علمی کشور» که توسط شرکت راد سامانه انجام شده بود با حضور صاحبنظران سیاستگذاری علم و تکنولوژی تشکیل شد که در نهایت جمع بندی شورای مدیران پژوهشی این بود که به این طرح مطالعاتی نمی‌توان عنوان سند را اطلاق کرد ولی از اطلاعات جمع آوری شده و نظراتی که در آن ارائه شده می‌توان در راستای تدوین سند توسعه علمی کشور استفاده کرد.
در ادامه به منظور پرهیز از دوباره‌کاری، گزارشی از مجموعه فعالیت‌های قبلی آماده شد و در شورای مدیران معاونت پژوهشی مطرح و راه‌کار مناسب هم که نهایتا به تشکیل کمیته‌ای به نام «کمیته راهبری پروژه سند توسعه علمی کشور» منجر شد به تصویب رسید.
این کمیته که دارای 13 نفر عضو فعال بوده و در قالب دو کار گروه موازی فعالیت می‌کند، تاکنون جلسات بسیار زیادی تشکیل و پروژه به صورت مناسبی تعریف شده است. در دو محور مشخص حتی برنامه زمان‌بندی پروژه آماده شده و کارگروه‌ها هم در حال انجام کار و جلسات کمیته هم به طور مرتب در حال برگزاری است.
رویکرد کلان و کوتاه مدتی که در تدوین سند توسعه علمی کشور اتخاذ شده مبتنی بر چه نگاهی است؟
نتایج جلسات اولیه‌ای که کمیته راهبری داشت به صورت گزارشی به شورای مدیران معاونت پژوهشی ارائه شده است که در این گزارش همه همکاران ما به این نظر رسیدند که تدوین سند توسعه علمی کشور، پروژه بسیار مفصلی است که دارای چند فاز اولیه است که این فازها خود مراحل زیادی را دارند و زمان بسیار زیادی را برای اجرا نیاز دارند.
تجربه سایر کشورها هم نشان می‌دهد که تدوین چنین سندی از سه تا پنج سال به طول می‌انجامد که اگر از الان بخواهیم شروع کنیم عملا تا سه، چهار سال آینده هیچ سندی را برای استفاده نداریم؛ در نتیجه با توجه به پیگیری‌های مداوم شورای عالی انقلاب فرهنگی به این نتیجه رسیدیم که یک سند توسعه علمی کشور براساس نیازهای میان مدت کشور تدوین کنیم که در شورای عالی علوم، تحقیقات و فن آوری استفاده شده و احتمالا در تدوین برنامه پنجم هم مورد استفاده قرار گیرد.
برای این که بتوانیم طی کمتر از شش ماه، یک سند توسعه علمی کشور برای استفاده در دو، سه سال آینده تهیه کنیم با توجه به اطلاعات کم موجود به مطالعات سریعی نیاز داریم.
در کنار کارگروهی که این مسئولیت را برعهده دارد یک کارگروه دیگر نیز به صورت موازی برای آماده‌سازی RFB یا چارچوب سند مورد نیاز با افق میان مدت کار می‌کند که باید مراحل پروژه، زمان بندی پروژه، بودجه لازم برای اجرای آن آماده شود که طبق برنامه زمان‌بندی تا دی ماه 85 طرح مقدماتی را آماده خواهیم کرد.
سند توسعه علمی کشور با افق زمانی کوتاه مدت که بر مبنای تقاضای شورای عالی انقلاب فرهنگی در دست کار قرار گرفته چند محور کلی دارد که شامل طرح‌ها و اسناد توسعه آموزش عالی ( تهیه شده توسط معاونت آموزشی وزارت علوم)، تمهید شرایط حفظ و استفاده بهینه از نخبگان (تهیه شده توسط مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی) و سند توسعه پژوهش و فن‌آوری (تهیه شده توسط معاونت پژوهشی وزارت علوم) و همچنین یافته‌های طرح مطالعاتی توسعه نظام علمی کشور است که باید با جمع بندی و استفاده از آنها تا دی ماه سال جاری پیش نویسی را برای سند توسعه علمی کشور (در افق کوتاه مدت) آماده کنیم که در مرحله بعد طرح پیشنهادی به شورای مدیران پژوهشی ارائه و در صورت تصویب به شورای معاونان وزارت علوم و از آنجا به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه خواهد شد.
در این سند که چارچوب سرفصل‌های آن را هم داریم، ابتدا جایگاه جنبش نرم افزاری را تبیین و نقش آموزش، پژوهش و فن‌آوری نخبگان را در دستیابی به اهداف جنبش نرم‌افزاری ترسیم خواهیم کرد و تحلیلی از وضعیت موجود در آموزش و پژوهش و فن‌آوری تا پایان برنامه سوم خواهیم داشت و همچنین امکانات، قابلیت‌ها و محدودیت‌های موجود در این زمینه‌ها و چالش‌های پیش رو را مورد بحث و بررسی قرار داده و تعامل و جایگاه سند مورد نظر با اسناد بالا دستی و اسناد مرتبط با آن - سند چشم انداز 20 ساله، برنامه چهارم توسعه، سیاست‌های کلی نظام در زمینه توسعه علم و تحقیقات و فن‌آوری و سایر قوانین و اسنادی که در کشور موجود هستند - را تبیین خواهیم کرد.
در این سند همچنین اهداف و سیاست های کلی و راهبردی توسعه آموزش و پژوهش و فن‌آوری و جذب نخبگان را با تاکید بیشتر بر علوم انسانی و علوم پایه تبیین و در انتها عناوین برنامه‌های اجرایی را تا افق پنج ساله ارائه می‌کنیم.
البته همه این کارها به صورت خیلی سریع و طی شش ماه انجام می‌شود که طبیعی است سندی خواهد بود که می‌تواند به ما کمک کند ولی خالی از اشکال نیست زیرا یک سند راهبردی کاملا متقن باید مبتنی بر مطالعات زیربنایی بیشتری باشد که در سند بعدی جبران می‌کنیم.
به صورت موازی با این، کمیته راهبری پروژه تدوین سند علمی کشور وظیفه دارد در یک کارگروه دیگر یک RFB یا مشخصات پروپوزال مربوط به سند توسعه علمی کشور در افق میان مدت را آماده کند.
چرا تدوین سند در قالب دو کارگروه مجزا دنبال می‌شود؟
کمیته راهبری این پروژه معتقد است که پیش از تدوین سندی که قرار است مبنای برنامه توسعه علمی کشور قرار گیرد باید اولویت سنجی و نیاز سنجی کرده و وضیت دانش و فن‌آوری امروز در دنیا و آینده آنها را مشخص کنیم.
همچنین مشخص کنیم که ایران بر مبنای نیازهایش به کدامیک از بخش‌های مختلف علم و فن‌آوری می‌تواند دست پیدا کند. طبیعی است که یک کشور با زمان، بودجه و منابع انسانی محدود نمی‌تواند به تمام وجوه علم دسترسی داشته باشد و برای انتخاب آن ما هم باید مطالعات آینده پژوهشی داشته باشیم و سناریوهای مختلف را برای خودمان ترسیم کنیم و بر مبنای نیازهای مختلف و وقایعی که پیش می‌آید و همچنین توانمندی‌ها و ضعف‌هایی که داریم، اولویت‌هایمان را تعریف کنیم که البته تعیین هر یک از این موارد خود مستلزم انجام یک پروژه با حجم کاری بسیار بالاست که باید توسط متخصصان انجام شود.
کشورهایی که توسعه علم و فن آوری آنها بر مبنای مطالعات قبلی و برنامه‌ریزی شده است به این صورت کارهای خود را انجام می‌دهند. مثلا کشورهایی نظیر کره جنوبی، ژاپن و برخی از کشورهای اروپایی هر دوره مطالعاتی تدوین اسناد توسعه کشورشان حدود چهار تا پنج سال طول می‌کشد که اگر بخواهیم آن را در نظر بگیریم حداقل سه چهار سال باید در کشور ما طول بکشد و بسیار طبیعی است که برای پروژه‌ای که دارای فازهای مختلف است و سه چهار سال هم زمان می‌برد، باید از قبل یک برنامه مفصل اجرای پروژه را داشته باشیم که پیش‌بینی می‌شود تهیه این چارچوب (RFB) حدود شش ماه به طول بیانجامد.
چند فاکتور جامعیت علم، فن آوری، آموزش و تحقیقات در تدوین این سند چه جایگاهی دارند و آیا به صورت مجزا به آنها پرداخته می‌شود؟ شاخص‌ها و محورهای اصلی تدوین سند چیست؟
دیدگاه جدیدی که بر سیاستگذاری علم و فن آوری در دنیا حاکم است، نظام ملی نوآوری است که البته این دیدگاه هم در حال تغییر و تحول است.
مهمترین مشخصه این دیدگاه جامع‌نگری آن است که مبتنی بر این اصل می‌باشد که نمی‌توانیم توسعه علم را جدا از توسعه فن آوری و توسعه علم و فن‌آوری را جدا از توسعه اقتصادی یا فرهنگی کشور در نظر بگیریم. به عنوان مثال برنامه توسعه علم و فن‌آوری در کره جنوبی کاملا متاثر از موقعیت جغرافیایی آن است که با چین و ژاپن که در همسایگی آن هستند کاملا متفاوت است، در نتیجه ما نمی‌توانیم از آن موقعیت استفاده کنیم و حتی از تصمیمات آنها بهره ببریم.
برنامه‌ریزی برای توسعه علم و فن‌آوری کشور نمی‌تواند بدون برنامه‌ریزی برای گسترش منابع انسانی انجام شود؛ در نتیجه نظام ملی نوآوری کاری که انجام می‌دهد این است که همه اینها را با هم نگاه می‌کند و در تدوین این سند نیز با چنین رویکردی به موضوع علم و توسعه فن‌آوری نگاه می‌شود.
ما نمی‌توانیم هدف گذاری کنیم بدون این که سنجش یکسان انجام دهیم. ما همه باید همه را به یک نوع و با یک عینک و با یک چشم بسنجیم تا بتوانیم موقعیت کلی علم و فن‌آوری را در کشور تعیین کنیم.در تدوین سند توسعه علمی کشور همه بخش‌ها باید به فراخور ماموریتشان نقش داشته باشند ولی روش کار آنها باید یکسان و هماهنگ باشد؛ به عنوان مثال روش تعیین اولویت پژوهش و فن‌آوری در بخش‌ها باید یکسان و استاندارد و بر مبنای یک منطق روشن باشد.
در تدوین RFB این سند همه موضوعات علم، فن‌آوری و توسعه منابع انسانی که یک بخش آن آموزش است و تحقیقات و پژوهش که یکی از روش‌های تولید علم است همه مورد بررسی قرار می‌گیرند و در بخش‌های مختلف علوم پایه و مهندسی و کشاورزی، علوم اجتماعی، علوم انسانی و هنر و علوم پزشکی، اولویت گذاری و آینده‌نگری علم و فن آوری، بررسی عوامل محیطی تاثیر گذار در علم و فن‌آوری، یکپارچه سازی و هماهنگ سازی کلان پروژه‌ها، همه راهکارها و روش‌ها در این سند مورد بحث و دقت نظر قرار می‌گیرد.
آیا در تدوین سند از تجارب قبلی در این زمینه استفاده می‌شود؟ تجربیات گذشته چقدر می‌تواند از تکرار مکررات گذشته جلوگیری کند؟
در تهیه پیش‌نویس سند توسعه علمی کشور با افق کوتاه مدت که توسط مرکز در حال تهیه است و انشاءالله تا دی ماه آماده می‌شود، از تمام اسناد بالا دستی و همچنین از فعالیت‌ها و مطالعات قبلی هم استفاده می‌شود ولی نکته اساسی در تهیه سند توسعه علمی کشور با افق میان مدت که مورد استفاده شورای عالی علوم، تحقیقات و فن‌آوری قرار گرفته و احتمالا در تدوین برنامه توسعه پنجم هم استفاده می‌شود، RFB آن است که مشخص می‌کند این سند باید شامل چه موضوعاتی بوده و تا چه حد در جزئیات وارد شود و روش تدوین آن به چه صورتی باید باشد.
چارچوب تدوین شده بعد از تصویب در شورای مدیران پژوهشی به شورای بزرگتری که شامل مدیران فعلی و سابق علم و فن‌آوری کشور و صاحبنظران سیاستگذاری علم و فن‌آوری کشور است ارائه شده و در آنجا مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد و تغییرات لازم اعمال می‌شود و در صورت تصویب RFB، پروژه تدوین سند به شورای عالی علوم، تحقیقات و فن‌آوری ارائه شده و آماده اجرا می‌شود.
فازها و بخش‌های مختلف پروژه بزرگ تدوین سند می‌تواند توسط تیم‌های مختلف که توسط سازمان‌ها و موسسات پژوهشی و دانشگاه‌های مختلف تشکیل می‌شوند، تحت نظارت دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فن‌آوری اجرا شود.
کارگروه‌ها در مرحله اول بعد از مطالعه کارهای قبلی که انجام شده روش های کشورهای مختلف را در تدوین سند توسعه علم و فن‌آوری مطالعه کرده‌اند؛ البته، روشن است که روش همه آنها با یکدیگر فرق دارد، یعنی هر کشوری بر مبنای نقاط ضعف، قوت، نیازها و نتایج مطالعات، آینده نگری، اهدافی را مشخص و روش رسیدن به آن را نیز تعیین می‌کند. در این راستا، اگرچه می‌توانیم از تجربیات آنها استفاده کنیم ولی نمی‌توانیم روش‌های آنها را کپی‌برداری کنیم.
از آنجا که در تدوین سند توسعه علمی کشور با افق کوتاه مدت با محدودیت زمانی بسیار زیادی مواجه هستیم سعی کردیم، کمیته را از اعضایی با تخصص‌های متنوع از رشته‌های علوم انسانی، اجتماعی، علوم پایه، مهندسی و مدیریت و کسانی که زمانی به هر نحو در سیاستگذاری علم و تکنولوژی دست اندرکار بوده‌اند، تشکیل دهیم. البته تا آنجایی که امکان داشته از مطالعات انجام شده قبلی با تماس‌های که با مراکز مختلف برقرار کردیم استفاده می‌کنیم و نهایتا پیش نویس سند در شورایی متشکل از مسوولان و صاحبنظران این قضیه ارائه می‌شود.
مهمترین مشخصه سند توسعه علمی هر کشوری، اجماع در آن است؛ یعنی ما نمی‌توانیم سندی را بنویسیم و تمام دست اندرکاران علم و تکنولوژی یا اکثریت بر آن اجماع نداشته باشند و انتظار داشته باشیم اجرا شود.
فرض اول این است که کشور ما - از بالاترین رده‌های مدیریت تا مردم - در این مورد به یک اجماع رسیده‌اند که خواستار یک کشور توسعه یافته هستند و به این نتیجه نیز رسیده‌اند که توسعه بدون علم و فن‌آوری ممکن نیست.
فرض دوم این است که بتوانیم برنامه یا سندی را ارائه دهیم که در این سند، چشم‌انداز آینده مشخص شده و هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی شود و کارهای هر بخش مشخص شود و به سندی برسیم که در کشور روی آن به یک اجماع نسبی برسیم.
فرض سوم این است که مدیریت علم و فن آوری در کشور بعد از این که به این سند رسید در اجرا و نظارت آن سختگیر باشند یعنی انتصابات، عزل‌ها، تشویق‌ها، تنبیه‌ها و ... بر مبنای اجرای این سند باشد و مرجعی در کشور مسوول پیگیری پیشرفت سند به صورت روز به روز شود.
اگر این سه فرض محقق شود، ما سردرگم نخواهیم بود چون ما کشوری هستیم که دارای منابع نسبی خوب ولی - مثل هر کشور دیگر - محدود بوده و مشکلات خاص خودمان را داریم و کشوری آزاد هستیم اما امروز در دنیا برای آزاد بودن و آزاد زیستن باید بهای سنگینی پرداخت کرد.
با محدودیت‌هایی که گاهی اوقات از لحاظ سیاست بین‌المللی بر ما تحمیل می‌شود، محدودیت‌هایی که تاریخ و سال‌های عقب‌ماندگی به دلیل خشک ذهنی نظام پادشاهی و استبدادی بر من تحمیل کرده، دشواری سال‌های جنگ تحمیلی و تغییر مدیریت‌ها که البته در جهت مثبت بوده است و همچنین عدم توسعه قابل توجه در منابع انسانی کشور از یک سو و سرعت پیشرفت دنیا از سوی دیگر، اگر بخواهیم به اهدافمان برسیم باید منابع مالی، انسانی، نقاط قوت و نقاط ضعف‌مان را به صورت کاملا جهت گیری شده و در جهت اهداف مشخص استفاده کنیم یعنی اولین نتیجه تدوین سند این است که بازدهی حرکت را بالا می‌برد. اتلاف منابع کاهش پیدا می‌کند و در صورت انجام نشدن آن به اهدافمان نخواهیم رسید.
حرکت، ما کورکورانه نیست بلکه به صورت مطالعه شده است. به هر حال هر کشوری بر مبنای اعتقادات، فرهنگ، سیاست‌های حاکم بر آن و خواسته‌های ملی و دولتی برنامه‌ریزی کرده و به یک سمت و جهتی می‌روند که آن سمت و جهت را باید تعیین کرد.
نتیجه تدوین چنین اسنادی با مشخصات اولیه این است که انتخاب‌های ما نیز هوشمندانه خواهد بود. کارکرد سوم، مشخص شدن تکلیف همه است، تقسیم کار و این که هر مجموعه‌ای جایگاه خود را در برنامه توسعه علم و فن‌آوری کشور می‌تواند تا چند سال آینده مشخص کرده و بر مبنای آن برنامه‌های بخش یا بنگاهی خود را می‌تواند تدوین کند.
یکی از مشکلات حاکم از لحاظ توسعه بخش خصوصی در فن‌آوری، بلاتکلیفی است.
اگر بخش خصوصی بداند که سیاست‌های کلان این حوزه در چه جهتی است و به کجا می‌خواهد برود، سرمایه‌گذاری لازم را انجام می‌دهد. علت این که انجام نمی‌دهد این است که اطلاعی از آینده ندارد به همین دلیل مشارکت بخش خصوصی در قسمت علم و فن‌آوری و صنعت ما کاهش پیدا کرده و
سراغ برنامه‌هایی می‌روند که ریسک کمتر و بازده‌دهی سریعتر دارند اما در دراز مدت دردی را از جامعه دوا نمی‌کنند.
آیا بودجه به این سند اختصاص پیدا کرده است؟
در حال حاضر تدوین سند توسعه علمی کشور با افق کوتاه مدت و RFB سند توسعه علمی کشور با افق میان مدت را با بودجه خود مرکز انجام می‌دهیم و از خارج مرکز بودجه‌ای به آن تعلق نگرفته و از طرفی زمان ما محدود است.
یکی از کارهایی که باید انجام شود مطالعات آینده نگاری است که پروژه بسیار پر هزینه‌ای است و نیاز به متخصص و تجربه دارد که ما فاقد آن هستیم اما خوشبختانه مراکزی که علاقمند به اجرای چنین کارهایی هستند، وجود دارند و ما می‌توانیم از تجارب آنها استفاده کنیم. محور دوم که RFB است برای اجرای سند اصلی باید پیش‌بینی کند.
هم اکنون این دو محور با بودجه مرکز در حال انجام است
تدوین سند چه مدت طول می‌کشد؟
سند RFB در دی ماه آماده می شود و حداقل چهار ماه طول خواهد کشید تا این RFB اجرا شود که ما بتوانیم آن را به جایی برسانیم که اجرا کنیم. بعد از این که کارها توسط مجموعه‌های مختلف تقسیم شد چند فاز بسیار مهم و طولانی دارد که یکی از آن تدوین اولویت‌ها بر مبنای نیاز سنجی به روش‌های علمی و مطالعات آینده پژوهشی است که در کشورهای دیگر به مدت دو تا سه سال انجام می‌شود. این پروژه بسیار طولانی مدت است و این سند برای اهداف بلند مدت حدود سه تا چهار سال طول می‌کشد.
ایجاد و گسترش دانشگاه های غیر انتفاعی و غیر دولتی در تهران و اکثر شهرستان های بزرگ به اشباع رسیده است و وزارت علوم تقاضای جدیدی را در این خصوص نمی پذیرد.
دکتر 'عبدالحسین طاهری'- مدیر کل دفتر آموزش های آزاد وزارت علوم در گفتگو با خبرنگار دانشگاهی مهر افزود: در هفته های اخیر نظارت، ایجاد و گسترش دانشگاه های غیر انتفاعی و علمی کاربردی به دفتر آموزش های آزاد وزارت علوم محول شده است و این دفتر برنامه های نظارتی و مدیریتی ویژه ای را برای این دانشگاه ها و همچنین پاسخگویی به مشکلات مردمی دارد.
مدیر کل دفتر آموزش های آزاد وزارت علوم گفت: شهرهای شمالی کشور، تهران، استان قم، قزوین، خراسان رضوی و اصفهان مکان هایی هستند که بر اساس نیازسنجی وزارت علوم از نظر ایجاد دانشگاه غیر انتفاعی اشباع شده اند و آذربایجان شرقی و غربی، کردستان، سیستان و بلوچستان، کرمان، چهارمحال و بختیاری و جنوب کشور نیازمند ایجاد مراکز غیرانتفاعی هستند.
طاهری گفت: برنامه نظارتی جدی تری نسبت به سال های گذشته بر عملکرد آموزشی و پژوهشی دانشگاه های غیر انتفاعی در نظر گرفته شده است و تا پایان سال تیم های نظارتی وزارت علوم از تمامی مراکز غیر انتفاعی که اقدام به پذیرش دانشجو کرده اند و دارای مجوز هستند، بازدید به عمل می آورند.
وی اضافه کرد: این تیم ها کاملا به مسائل آموزشی و پژوهشی آگاه هستند و توصیه های لازم را به دانشگاه های غیر انتفاعی ارائه می دهند.
دکتر 'ابراهیم کارخانه ای' - عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفتگو با مهر افزود: هدفمند کردن آموزش مدارس و دانشگاه ها بر پایه دانش نوین و تغییر و تحولات اساسی روز، یکی از مهمترین مسائلی است که می تواند تضمین کننده تبدیل ایران به قدرت علمی باشد.
وی گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی از چندی پیش دستیابی به 6 نوع فناوری نانو تکنولوژی، بیوتکنولوژی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، هوا و فضا، هسته ای و زیست محیطی را به عنوان زیر ساخت های اصلی توسعه علمی و صنعتی مد نظر قرار دادند.
نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: همچنین در بند 9 امور فرهنگی، علمی و فناوری سیاست های کلی برنامه چهارم توسعه، سازماندهی امکانات و استفاده از تمامی ظرفیت های علمی کشور در راستای افزایش سهم کشور در تولیدات علمی جهان از طریق کسب فناوری های نو از سوی رهبری ابلاغ شده است. بر این اساس ارائه آموزش و انجام پژوهش باید در راستای فناوری های نو صورت گیرد.
کارخانه ای اضافه کرد: اکنون سرفصل های آموزشی کتب دانشگاهی به هیچ وجه منطبق بر این ظرفیت های علمی نیستند. این در حالی است که باید بر مبنای سیاست های ابلاغ شده از سوی رهبری به دنبال تحولی در این سرفصل ها باشیم.
وی با بیان اینکه در حال حاضر تنها 10 درصد از اعتبارات پژوهشی به صورت هدفمند و سیاستگذاری شده هزینه می شوند گفت: کشور برای دستیابی به قدرت علمی نیازمند این است تا تمامی اعتبارات پژوهشی به صورت هدفمند هزینه شوند و پژوهش در جهت چرخه توسعه علمی و صنعتی کشور اثر گذار باشد.