بررسی نتایج افزایش حقوق هیات علمی

یکی از عزیزان که در مسایل آموزشی تخصص دارند٬ مبحث جدیدی را در ارتباط با تاثیرات افزایش حقوق اعضای محترم هیات علمی بر پارامترهای اجتماعی مختلف مطرح کرده اند. با توجه به این که مباحث مطرح شده توسط ایشان می تواند برای سایر عزیزان نیز مفید باشد٬ بخشهایی از آن در این یادداشتها عنوان می شود.

با تشکر از این استاد محترم٬ از سایر عزیزان نیز دعوت می شود در صورت تمایل٬ در این بحث یا سایر مباحثی که طرح آن را ضروری می دانند٬ مشارکت نمایند. و اما اولین قسمت از موضوع اثرات افزایش حقوق اعضای هیات علمی:

قبل از هرچیز باید به این واقعیت اشاره کرد که ادامه وضعیت گذشته و حفظ حقوق اساتید در آن سطح پایین٬ نه تنها با برنامه های کشور برای پیشرفت علمی مغایرت داشت٬ بلکه اصولا آن وضعیت دیگر امکان پذیر نبود. برای مثال٬ آقای رضا پیشوا در پایان نامه  کارشناسی ارشد خود در سال ۷۶ با عنوان بررسی وضعیت حقوق و مزایای اعضای هیات علمی دانشگاههای ایران- مطالعه موردی دانشگاه مازندران در سالهای 1376-1362که در سایت پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران ثبت شده است٬ می نویسد:

اعضای هیات علمی از عوامل اصلی و مهم ساختار آموزشی کشور هستند و عملکرد آنان تاثیر مستقیم بر کیفیت آموزش عالی دارد. یکی از شرایط مهم ارتقای کیفی اعضای هیات علمی ایجاد انگیزه اقتصادی کافی برای این عده می‌باشد. هدف اصلی پژوهش حاضر این است که با توجه به اطلاعات موجود و استفاده از الگوهای مختلف میزان اهمیت عوامل مختلف از قبیل سنوات خدمت ، مرتبه، پایه و مسئولیت اجرایی بر حقوق و مزایای اعضای هیات علمی دانشگاه مازندران شناسایی شود. در این پژوهش ابتدا تئوریهای مربوط به حقوق و دستمزد مرور می‌شود. سپس وضعیت اعضای هیات علمی دانشگاه مازندران در سال 1362 (اولین سال بازگشایی دانشگاه پس از انقلاب فرهنگی) مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از آن با توجه به آخرین اطلاعات موجود در سال 1376 که تعداد 219 نفر بعنوان عضو هیات علمی در این دانشگاه فعالیت داشته‌اند، تغییرات کمی و کیفی ایجاد شده در فاصله سالهای 1362 تا 1376 نیز تجزیه و تحلیل شده است . در ادامه پژوهش وضعیت توزیع درآمد بین اعضای هیات علمی دانشگاه مازندران در سالهای 1362 و 1376 محاسبه شده، و مقایسه‌ای بین شاخصهای توزیع درآمد در این دو سال انجام گرفته است . در این پژوهش ، همچنین رابطه بین تغییرات حقوق و مزایای هیات علمی و شاخص هزینه‌های زندگی بررسی شده است . سپس مقایسه‌ای بین درصد افزایش حقوق و مزایای اعضای هیات علمی دانشگاه مازندران در اثر یک پایه ترفیع بین مرتبه‌های مختلف و پایه‌های (15-10) انجام گرفته است . نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان می‌دهد که افزایش حقوق و مزایای سالانه مربوط به اعضای هیات علمی به هیچ وجه متناسب با تورم تعدیل نشده است . یکی دیگر از نتایج مهم پژوهش حاضر این است که افزایش حقوق و مزایای اعضای هیات علمی در اثر احراز پستهای اجرایی مورد نظر بیش از افزایش حقوق و مزایا ناشی از یک درجه ارتقاء می‌باشد. سرانجام، بمنظور اهمیت بیشتر به پژوهش و در نتیجه ارتقای کیفی اعضای هیات علمی دانشگاهها پیشنهاد می‌شود، که انگیزه اقتصادی لازم برای آنها ایجاد شود. به عبارت دیگر پیشنهاد می‌شود که مسئولین آموزش عالی کشور در سطوح مختلف ، در تنظیم آئین‌نامه‌های اجرایی که به نحوی باعث افزایش حقوق و مزایا می‌شود، مشخصات علمی اعضای هیات علمی دانشگاهها را نیز در میزان افزایش حقوق و مزایای آنها مد نظر قرار دهند.

اما در مورد چگونگی پیاده کردن این تصمیم٬ و  هماهنگی افزایش حقوق با مسایل دیگر بخش ها و نیز نحوه برقراری ارتباط بین این افزایش با انگیزه ها و مشوق های علمی٬ پرسش های زیادی مطرح است. نخستین تاثیر این افزایش حقوق در سالی که مورد تصویب قرار گرفت٬ کسر بودجه دانشگاهها٬ و فشار بر سایر بخشهای هزینه های دانشگاهی بود. برای مثال دکتر محمد خانی رئیس دانشگاه علوم پزشکی زنجان در مصاحبه با خبرگزاری مهر عنوان کرد: در سال جاری با توجه به مصوبات و دستور العمل های جدید هیات دولت و افزایش پرداخت ها به پرسنل و اعمال ضریب افزایش حقوق مشکلاتی ایجاد شده است که دانشگاه را با کسری بودجه 130 میلیارد ریالی مواجه کرده و پرداخت پرسنل در ماه های اخیر را دچار مشکل کرده است. رئیس دانشگاه علوم پزشکی زنجان با اشاره به کسری بودجه این دانشگاه در بخش آموزش تصریح کرد: کسری در حدود 3میلیارد ریال در بخش آموزش از سال های گذشته وجود داشته و با توجه به اعمال ضریب افزایش حقوق اعضای هیات علمی و اساتید این میزان تا 8 میلیارد ریال افزایش یافته است.

تفاوت حقوق ایجاد شده موجب شد دیگر حقوق بگیران نیز مطالبات خود را مطرح کنند. حتی کارمندان وزارت علوم نیز درباره حقوق خود زبان به گلایه گشودند. در این مورد٬ وزیر علوم٬ در مصاحبه با خبرگزاری مهر گفت: گلایه کارمندان از اختلاف حقوق با اعضای هیئت علمی دانشگاه ها نیست بلکه گلایه آنها از اختلاف حقوق با کارمندان سایر دستگاه ها و وزارتخانه ها است. دکتر زاهدی یاد آور شد: کارمندان وزارتخانه های فرهنگ و ارشاد و اسلامی و علوم، تحقیقات و فناوری از پائین ترین میزان حقوق و مزایا در میان تمامی وزارتخانه ها برخوردارند. البته وزارت علوم تلاش خود را در زمینه افزایش حقوق انجام می دهد و جدول تفاوت حقوق کارمندان این وزارتخانه با سایر وزارتخانه ها را تهیه کرده است.

کارشناس عزیزی که این بحث را آغاز کرده اند٬ منابع زیر را برای مطالعه بیشتر توصیه می کنند:

تحلیلی بر تحولات نظام پرداخت حقوق و مزایای اعضای هیات علمی/ معصومه قارون/ فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. دوره : دوم، شماره : 7 و 8 (1373).

مروری بر تجارب بین‌المللی در خصوص نظام پرداخت حقوق و مزایای اعضای هیات علمی/ نادرقلی قورچیان تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی ، موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، مهر 1373