تسهیلات وزارت علوم برای حمایت ازمخترعان اعلام شد

مدیر کل امور نوآوران و ارزشیابی فن‌آوری وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری اظهار داشت: در طرح جدید «ثبت اختراعات،‌ طرح‌های صنعتی، ‌علائم و نام‌های تجاری» همانند قانون فعلی، متولی ثبت اختراعات در کشور سازمان ثبت اسناد و املاک کشور می‌باشد که جزئی از قوه قضاییه است اما در کشورهای مختلف قوه مجریه عهده‌دار این امر است.

دکتر حمید مهدیان در گفت‌وگو با خبرنگار «علمی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با اشاره به این که طرح «ثبت اختراعات،‌ طرح‌های صنعتی، ‌علائم و نام‌های تجاری» از سال‌ها پیش در مجلس مطرح شده و آماده طرح در صحن علنی مجلس است، خاطرنشان کرد: در حال حاضر سیستم ثبت اختراعات در ایران اعلامی است و بررسی علمی خاصی در مورد آن صورت نمی‌گیرد، در حالی که ثبت اختراعات، امری تخصصی است که به فن‌آوری، صنعت و تجارت مربوط می‌شود و متاسفانه در طرح جدید نیز همچنان این مسئولیت به اداره مالکیت صنعتی وابسته به قوه قضاییه سپرده شده که در رده پنجم یعنی پایین‌ترین رده اداری قرار دارد که این امر حاکی از آن است که اهمیت چندانی به اختراعات نمی‌دهیم.

وی با بیان این که براساس طرح جدید و در صورت تصویب آن، علاوه بر اختراعات و علائم تجاری، ‌طرح‌های صنعتی و نام‌های تجاری نیز به ثبت می‌رسند، تصریح کرد: در طرح جدید مانند قانون فعلی، متولی ثبت اختراعات در کشور سازمان ثبت اسناد و املاک کشور می‌باشد که جزئی از قوه قضاییه است اما در کشورهای مختلف قوه مجریه عهده‌دار این امر است؛ به طوری که در بین 183 کشور عضو سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO)، تنها در ایران، قوه قضاییه مسئولیت ثبت اختراع در کشور را بر عهده دارد.

دکتر مهدیان در عین حال اظهار داشت: البته در تعدادی از کشورها وزارت دادگستری که آن هم بخشی از قوه مجریه است، متولی مالکیت صنعتی می‌باشد و در بیش از 50 کشور نیز مرکزی ملی، این کار را انجام می‌دهد که به بالاترین مقام اجرایی کشور یا یکی از وزارتخانه‌ها وابسته است.

وی خاطر نشان کرد: در قانون برنامه چهارم توسعه نیز استقرار نظام مالکیت فکری مطرح شده که بخشی از آن قبل از ایجاد اختراع و فراهم کردن زمینه‌های ارتقا فن‌آوری و خلاقیت است که عمدتا در حوزه وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری و آموزش و پرورش انجام می شود، ‌در بخش دیگر اختراع ایجاد شده مورد حمایت حقوقی قرار می‌گیرد که در حوزه قوه قضاییه به ثبت می‌رسد، مرحله دیگر تجاری سازی اختراع است که توسط قوه مجریه حمایت می شود،‌ به طوری که طرح قبل از قوه مجریه در قوه قضاییه ثبت حقوقی شده و برای حمایت دوباره به قوه مجریه بر می‌گردد.

وی در ادامه به ایسنا گفت: طرح پیشنهادی برای ثبت اختراعات، در کمیسیون‌های مختلف مجلس بررسی شده و در کمیسیون آموزش و تحقیقات پیشنهاد شده که ثبت اختراعات به دو صورت اظهاری و علمی صورت گیرد که برگه ثبت هر دو مورد از سوی اداره مالکیت صنعتی صادر و برای تایید علمی بودن آن به وزارت علوم مراجعه شود در حالی که در هیچ یک از کشورهای خارجی این عناوین وجود ندارد.

دکتر مهدیان در خصوص ارزیابی اختراعات اظهار داشت: طبق قانون، ارزیابی اختراعات، اکتشافات ونوآوری‌ها جزو وظایف وزارت علوم است که این افراد برای حمایت‌های بعدی به وزارتخانه‌ مراجعه می‌کنند و بدین ترتیب دوگانگی در مکانیسم ارزیابی اختراعات ایجاد می‌شود و در حال حاضر 8 مرجع منطقه‌یی در کشور منتخب از سوی وزارت علوم شامل سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران،‌ دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی امیر کبیر، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشگاه شیراز،‌ دانشگاه فردوسی مشهد،‌ دانشگاه تبریز و شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، اختراعات را ارزیابی می‌کنند و حمایت‌های بعدی از سوی وزارت علوم انجام می‌گیرد.

وی با اشاره به حمایت‌های مادی و معنوی از اختراعات ثبت شده گفت: طبق بند ب ماه 45 قانون برنامه چهارم توسعه، تامین و پرداخت بخشی از هزینه‌های ثبت و جواز امتیاز علمی (Patent) در سطح بین المللی بر عهده وزارت علوم است که پس از مراجع هشت گانه فوق الذکر که ثبت در خارج از کشور به صلاح فرد و مملکت باشد، بخشی از هزینه ثبت اختراع در خارج از کشور تامین می‌شود. همچنین بخشی از هزینه مبادله اختراع ثبت شده و انتقال آن به تولید کنندگان داخلی نیز پرداخت می‌شود.

دکتر مهدیان در بیان سایر حمایت‌ها افزود: حمایت از تجاری سازی و تولید انبوه اختراعات و طرح‌های نیمه صنعتی در قالب وام در اختیار افراد قرار می‌گیرد و نیز تاییدیه علمی صادر شده برای اختراعات از سوی وزارت علوم سبب بهره‌مندی طرح از امکانات و حمایت‌های سایر ارگان‌ها می‌شود.

مدیر کل امور نوآوران و ارزشیابی فن‌آوری وزارت علوم در ادامه با اشاره به عدم لزوم علمی بودن اختراع به ایسنا گفت: اختراع باید با اصول شناخته شده علمی مغایرت نداشته و دارای نوآوری بوده و قابلیت استفاده عملی را داشته باشد و اعتقاد کلی بر این است که لزومی ندارد اختراع ارزش علمی بالایی داشته باشد.

وی با اشاره به امکان ثبت ایده خاطر نشان کرد: اختراع نیازی به پشتوانه علمی و تحقیقاتی بالایی نداشته و برای مراجعه جهت ثبت اختراع، لزومی به ساخته شدن محصول نیست و تنها با ارائه اسناد و مدارک دال بر جدید و عملی بودن ایده، می‌توان آن را ثبت کرد.

دکتر مهدیان در عین حال با اشاره به اهمیت کشف و پرورش استعدادها اظهار کرد: تاکنون نوآوران تنها برای دریافت تاییدیه علمی به وزارت علوم مراجعه کرده‌اند اما دیگر وقت آن رسیده که علاوه بر آن، مسئولان امر نسبت به شناسایی چنین نیروهای مستعدی نیز اقدام کرده و از آنها حمایت کنند که ما در این زمینه ضعیف عمل کرده‌ایم.