ایران در آستانه محرومیت از بزرگترین پروژه علمی بین‌المللی منطقه

به رغم نقش محوری استادان و فیزیکدانان ایرانی در شکل‌گیری پروژه شتابگر«سینکروترون» خاورمیانه و مشارکت فعالانه آنها در بخش‌های مختلف علمی، فنی و آموزشی این طرح که از مهمترین طرح‌های همکاری علمی بین‌المللی در منطقه است، در پی عدم عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در این طرح و عدم پرداخت بدهی‌های معوقه ایران به دلیل عدم تصویب آن در مجلس شورای اسلامی علی‌رغم تصویب آن در کمیسیون امنیت ملی مجلس ششم و گذشت سال‌ها از فعالیت مجلس هفتم، رییس سزامی طی نامه‌ای به نماینده ایران در پروژه از پایان صبر اعضا برای عضویت ایران در پروژه و محرومیت محققان ایرانی از برنامه‌های علمی و آموزشی سزامی خبر داد.

به گزارش خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، ‌طرح SESAME ( طرح استفاده از تابش سینکروترون برای علوم و کاربردهای تجربی در خاورمیانه) به تاسیس یک مرکز بین المللی تابش «سینکروترون» در خاورمیانه مربوط می‌شود که از چند سال قبل با نظارت سازمان یونسکو آغاز شد.

در این طرح که با مشارکت 11 کشور منطقه اجرا می‌شود، قرار است با بهینه‌سازی یک دستگاه «سینکروترون» (شتاب دهنده الکترون) مستعمل، نخستین شتابدهنده خاورمیانه برای استفاده دانشمندان کشورهای منطقه طی چند سال آینده در نزدیکی شهر امان - پایتخت اردن - به بهره‌برداری برسد.

دستگاه سینکروترون الکترون‌ها را با سرعت نور به حرکت درمی‌آورد که پرتو نوری که از آنها ساطع می‌شود زمینه بررسی ذرات بنیادی را فراهم می‌کند.

از این پرتو علاوه بر تحقیقات بنیادی در پژوهش های کاربردی محیط زیست، شیمی، فیزیک، دارو سازی، زمین شناسی، زیست شناسی، ‌نانومکانیک و حتی در بخش های مختلف پزشکی نظیر آنژیوگرافی استفاده می‌شود.

دانشمندان ایرانی علاوه بر نقش عمده‌ای که در شکل‌گیری «سزامی» ایفا کرده‌اند، مشارکت فعالی در بخش‌های مختلف علمی، فنی و آموزشی این پروژه داشته‌اند، با این حال عدم عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در این طرح که ماه‌هاست در انتظار تصویب مجلس شورای اسلامی است، تخصیص اعتبارات لازم برای پرداخت بدهی‌های معوقه ایران در این طرح و فعالیت‌های اجرایی در این راستا را با مشکلات و موانعی مواجه کرده است.

این مساله بهانه‌ای به دست برخی کشورها داده که برای لغو عضویت ایران در این پروژه علمی بین‌المللی تلاش کنند.

از جمله این اقدامات تلاش‌های خصمانه نماینده رژیم صهیونیستی در جلسات سزامی برای تعیین ضرب‌العجل و لغو عضویت ایران در این طرح و اقدام غیر علمی و غیرقابل توجیه دولت مصر در عدم صدور روادید و جلوگیری از حضور دانشمندان و پژوهشگران ایرانی در نشست علمی آذرماه «سزامی» در آن کشور است.

وزیر علوم:

ایران مشکلی برای عضویت در سزامی ندارد

دکتر زاهدی، وزیر علوم، تحقیقات و فن‌آوری در پی بروز مشکلات اخیر در عضویت ایران در سزامی در گفت‌وگو با خبرنگار «علمی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، اظهار کرد: ایران مشکلی در خصوص عضویت در سزامی ندارد و مشکل در این است که کشورهای دیگر از جمله غربی ها، فشار وارد کرده‌اند که حضور ایران کم‌رنگ شود.

وی افزود: به صورت رسمی به سازمان ملل و یونسکو اعتراض کردیم و حتی طی نامه‌ای به وزرای علوم کشورهای عضو سزامی به محدودیت‌هایی که اخیرا برای حضور برخی از دانشمندان ایرانی ایجاد شده معترض شدیم.

وزیر علوم خاطر نشان کرد: این که طرح در انتظار تصویب مجلس شورای اسلامی است در خصوص بدهی‌ها و مسائل مالی ایران در رابطه با پروژه است که از نظر ایران به طور تعیین مشکلی وجود ندارد و پیگیری می‌شود.

پیگیری وزیر علوم، تحقیقات و فن‌آوری در اعتراض به محدودیت‌ها و تلاش‌ها برای لغو عضویت در سزامی قابل تقدیر است اما این سوال باقی می‌ماند که چرا باید به دلیل عدم پیگیری و حساسیت به موقع و قبل از طرح ضرب‌الاجل‌ها و فشار دیگر اعضای سزامی برای الحاق رسمی ایران به این پروژه و پرداخت حق عضویت و بدهی‌های معوقه ایران به سزامی، مشکل به مرحله‌ای برسد که وزیر علوم ایران - به عنوان کشوری که از لحاظ علمی و پیگیری‌های جهانی نقش مهمی در شکل‌گیری پروژه سزامی داشته و نمایندگان ایران سال‌ها ریاست کمیته آموزش سزامی را عهده‌دار بوده‌اند - ناگزیر از نامه‌نگاری و درخواست از وزرای علوم کشورهای منطقه شود که اکثریت قریب به اتفاق آنها از لحاظ شاخص‌های علمی دررتبه‌های بسیار پایین‌تری از ایران قرار دارند؟

چرا باید نمایندگان ایران در سزامی که عمدتا از دانشمندان و چهره‌های علمی شناخته شده در سطح بین‌المللی بوده و به هر حال نمایندگان دولت و جامعه علمی ایران شناخته می‌شوند، این گونه در سطح کشورهای منطقه با تهدید و محرومیت مواجه شده و ناچار باشند مکررا برای جلوگیری از اخراج ایران از این طرح بین‌المللی تقاضای مهلت کنند؟

نماینده ایران در سزامی:

اقدامات کاغذی وزیرعلوم بلاتکلیف مانده است

اگر مشکلی نبود الان ما هم عضو سزامی بودیم!

دکتر جواد رحیقی، عضو هیات علمی سازمان انرژی اتمی ایران و نماینده ایران در شورای «سزامی» در گفت‌وگو با خبرنگار «پژوهشی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با ابراز گلایه از وزیر علوم و معاون پژوهشی وزیر علوم در عدم توجه کافی به درخواست‌ها و تذکرات مطرح شده در پیگیری الحاق هر چه سریعتر ایران به سزامی اظهار داشت: طی روزهای گذشته ایمیلی مبنی بر پایان مهلت ایران برای عضویت رسمی در سزامی از سوی رییس طرح سزامی - هرویک شاپر - دریافت کردم که به مفهوم این است که ایران در شرف اخراج از سزامی قرار دارد.

وی خاطرنشان کرد: در صورت عدم انجام اقدامی عاجل از سوی ایران یکی از موضوعات جلسه بعدی شورای سزامی که در ژوئن یا ژوئیه 2007 با حضور نماینده ایران در آژانس انرژی اتمی، من و دکتر منصوری در وین برگزار می‌شود اعلام رسمی اخراج ایران خواهد بود.

رحیقی خاطرنشان کرد: آژانس انرژی اتمی بودجه‌ای چند صد هزار دلاری را صرف آموزش افراد عضو سزامی در مراکز مختلف تحقیقاتی و آزمایشگاهی می‌کند که در اختیار پروژه قرار می‌گیرد اما ایران به دلیل عدم عضویت دیگر نمی‌تواند از این بودجه استفاده کند و این محدودیت نظیر چیزی است که در خصوص عدم ارائه ویزا به دانشمندان ایرانی در مصر رخ داد.

دکتر رحیقی با بیان این که عضویت ایران در سزامی بیش از دو سال در پرده‌ای از ابهام بوده است به ایسنا گفت: این امر از جمله فرصت‌های باارزشی است که از دانشمندان و محققان ایرانی سلب می‌شود.

وی با اشاره به نامه‌های متعدد ارسال شده برای وزیر علوم در این زمینه اظهار داشت: آخرین نامه حدود دو هفته پیش از سوی تمامی اعضای کمیته سزامی ایران به وزیر علوم ارسال شده که متاسفانه هنوز پاسخی از وزیر دریافت نکرده‌ایم. همچنین با وجود درخواست ملاقات با معاون پژوهشی وزیر علوم در طول چهارماه گذشته این درخواست محقق نشده است.

دکتر رحیقی با اشاره به اظهارات اخیر وزیر علوم در گفت‌و‌گو با ایسنا خاطر نشان کرد: انگار وزیر علوم نسبت به این پروژه بی اطلاع است چون اگر مشکلی نبود الان ما عضو سزامی بودیم!

وی ابراز عقیده کرد: اقداماتی که از سوی وزارت علوم انجام شده تنها روی کاغذ بوده و پیگیری نمی‌شوند و بلاتکلیف مانده‌اند.

دکتر رحیقی اظهار کرد:‌ دولت باید با اعلام پیش بینی هزینه مورد نیاز پروژه در بودجه خود از مجلس درخواست تسهیل طرح بکند و در آن صورت مجلس تصویب می‌کند که این پول می‌تواند به این پروژه بین المللی اختصاص یابد.

وی در بیان میزان بدهکاری ایران به پروژه سزامی اظهار کرد: در ابتدا پروژه زیر نظر سازمان یونسکو انجام می‌شد که تا آن زمان تمامی بدهکاری‌ها پرداخت شد، اما وقتی پروژه به صورت مستقل درآمد پرداخت حق عضویت به تصویب مجلس نیازمند بوده و از سال 2004 تا 2007 مبلغ 350 هزار دلار به این پروژه بدهکاریم که تاکنون پرداخت نشده است.

رییس کمیته آموزش سزامی در پایان با ابراز امیدواری به این که با توجه و پیگیری مسئولان ذی‌ربط، طی دو، سه ماه باقی مانده امکان عضویت رسمی ایران در طرح سزامی و بهره‌مندی کشور از فرصت‌های حاصل از بهره‌گیری از دستگاه سینکروترون در بخش‌های مختلف علمی صنعتی و پزشکی فراهم شود به ایسنا گفت: با توجه به شرایط کنونی که قدرت‌های غربی اقدامات خصمانه خود را به اعمال محدودیت‌ها و تحریم‌های تازه در پیشبرد فعالیت‌های علمی ایران معطوف کرده‌اند عضویت رسمی ایران در سزامی و کسب سهمی درخور در برنامه‌های آن می‌تواند نقش مهمی در ارتقای جایگاه و اعتبار علمی ایران در منطقه و جهان داشته باشد.