پایان نامه کارشناسی ارشد - فصل سوم: روش تحقیق

پایان نامه کارشناسی ارشد اینجانب با عنوان تاثیر پیوستن ایران به سازمان جهانی تجارت بر خدمات برق، در 20 قسمت تقدیم حضور می شود.

این یادداشت که چهاردهمین قسمت پایان نامه است، می تواند به عنوان نمونه ای برای فصل سوم پایان نامه ها یعنی فصل روش تحقیق، مفید واقع شود. هرچند فرمولها در اینجا قابل نوشتن نبود و لازم است برای مطالعه کامل به هفته نامه دیجیتال IEHT مراجعه شود.

فصل سوم

روش تحقیق

مقدمه

در این تحقیق، به روز بودن از اهمیت فراوانی برخوردار است. زیرا مبحث انرژی در سازمان جهانی تجارت هم اکنون در حال «شدن» است و پا به پای انجام این پژوهش، مطالب تازه تری در این زمینه مطرح می‌گردد. لذا تکیه بر کتب چاپ شده و به ویژه ترجمه شده نمی‌تواند چندان کارساز باشد. شاید بتوان گفت به همین دلیل، این تحقیق قبل از هر چیز الکترونیکی است و از نظر دریافت اطلاعات، فهرست منابع و حتی ارسال و دریافت پرسشنامه، تلاش ‌کرده‌است  از امکانات رایانه و شبکه های رایانه‏ای استفاده کند.

روش تحقیق

این تحقیق از نظر ماهیت و اهداف، کاربردی است و آگاهیهای مورد نیاز در ارتباط با سازمان جهانی تجارت را از زاویه صنعت برق بررسی می‌کند و توسعه می‏دهد. در نتیجه می‌تواند به چانه زنی و پذیرش مقررات مربوطه و تغییر آنها تا حد امکان به نفع شرایط کشور کمک کند. در همان حال از نظرات کارشناسان وزارت نیرو و متخصصین صنعت برق که با کم و کیف مشکلات این صنعت و چشم اندازهای آن آشنایی دارند، برای بررسی موضوع استفاده ‌شده‌است.

از نظر روش جمع آوری داده ها برای آزمون فرضیه ها، تحقیق توصیفی می‏باشد زیرا با موقعیتهای واقعاً موجود سر و کار دارد و بدون آنکه امکان تغییر واقعیت را داشته باشد، به توصیف شرایط و پدیده های مورد بررسی می‌پردازد و یافته‏ها را تعمیم می‌دهد. از این نظر، تحقیق از نوع پیمایشی می‌باشد و در کنار توصیف واقعیت، به جستجوی زمینه ها وروابط می‌پردازد.

جامعه آماری

با توجه به جدیدبودن مبحث انرژی در سازمان جهانی تجارت، طرح پرسش از کارشناسان محترم صنعت برق در مورد اثرات الحاق ناروا بود. لذا نخست متخصصین بازرگانی انتخاب شدند تا پرسش‌های مستقیم مربوط به الحاق، به پرسش‌های ملموس‌تر و کاربردی‌تری تبدیل شوند. جامعه آماری موردنظر در این مرحله، کارشناسان مربوطه در وزارت بازرگانی بوده‌اند. اما تحقیق آماری اصلی بین کارشناسان و متخصصین صنعت برق صورت گرفته‌ است. لذا جامعه آماری شامل کلیه کارشناسان صنعت برق می‌باشد.

روش نمونه گیری

با استفاده از روش خوشه‌ای، اسامی شرکت کنندگان شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی برق، به عنوان خوشه‌ای از اندیشمندان و صاحب‌نظران صنعت یادداشت شد. اما این لیست برای انتخاب کافی نبود. خوشه دوم ماهنامه تخصصی صنعت برق بود. حدود 70 شماره نشریه که تا مقطع تهیه پرسشنامه چاپ شده‌بود، مورد مطالعه قرارگرفت. اسامی تمام دست‌اندرکاران نشریه، مترجمین، مؤلفین، کسانی که در مصاحبه‌ها، میزگردها و نمایشگاه‌ها با آنها گفتگو شده‌بود، و به‌طور خلاصه تمامی افرادی که ظرف این پنج سال در نشریه قلم زده‌بودند یا ذکری از آنها به‌میان آمده‌بود، استخراج گردید. تنها نوشته‌های عمومی نظیر «روشهای مدیریت و رفتار سازمانی» مورد توجه قرار نگرفت.

به‌این‌ترتیب مجموعه باارزشی از اسامی و مشخصات، تحصیلات، سوابق و محل کار کارشناسان محترم صنعت برق اعم‌از صاحب‌نظران فعلی و دست‌اندرکارانی که دیگر در سمت قبلی خود خدمت نمی‌کنند، فراهم آمد. این مجموعه به نوبه خود ‌توانست در مراحل بعدی تحقیق، و کسبِ اطلاعاتِ موردنیاز، مفید واقع شود.

باکمال تأسف از میان 500 نفر کارشناس و پژوهشگر محترم صنعت برق که اسامی آنها گردآوری شده‌بود، نام دو تن از عزیزان را حذف کردم. اجازه بدهید همینجا از مرحوم منوچهر خانسفید و مرحوم ابوالفضل آزموده لنگرودی که خدمات شایانی به این صنعت کرده‌اند، یادی بکنیم.

پس از تهیه لیست با استفاده از {123 و 124} فرمول زیر:

 با سطح خطای 10% و اطمینان 95% مقدار حداقل نمونه به این صورت محاسبه شد:

اگر همین محاسبات را در رابطه زیر انجام می‌دادیم، عدد 96 حاصل می‌شد:

لذا تعداد نمونه مورد نظر 100 نفر در نظر گرفته شد. این تعداد، حتی اگر واریانس جامعه کارشناسان محترم را 51/0 درنظر بگیریم، باز هم صادق خواهد بود زیرا:

            برای انتخاب نمونه‌ها، نخست فهرست 500 نفره الفبایی شد تا احتمال وجود اسامی تکراری ازبین برود. سپس شماره‌گذاری گردید و با استفاده از جدول اعداد تصادفی، ارقام سه به سه جدا شدند و شماره‌های حاصله در صورتی که کمتر از 501 بوده و قبلاً انتخاب نشده بودند، به عنوان نمونه ثبت گردیدند. به این ترتیب نهایتاً نمونه 100 نفری از میان کارشناسان محترم انتخاب گردید. در این مرحله نشانی‌ها به‌ویژه با کمک سرکار خانم دانشمند،  تکمیل شد.

پرسشنامه دیگری نیز به‌جای مسایل فنی مربوط به الکتریسیته، ارتباط پاسخهای حاصله با پیوستن به سازمان تجارت جهانی را بررسی می‌کرد. این پرسشنامه به 23 نفر کارشناسان و متخصصان ذیربط در وزارت بازرگانی (تمام جامعه آماری که دوره ویژه  WTO  را گذرانده بودند) ارائه شد. متن هردو پرسشنامه پیوست می‌باشد.

روش جمع آوری داده‏های اولیه

برای جمع آوری داده های اولیه، یا مستقیماً به کارشناسان محترم صنعت برق مراجعه شده و فرم‌های پرسشنامه در اختیار آنان قرارگرفته‌است، یا از طریق e-mail پرسشهای مربوط ارسال شده‌است و یا درمورد عزیزانی که در تهران حضور نداشتند، با استفاده از پاکت برگشت، از طریق پست اقدام شده‌است.

هشت نفر در توزیع پرسشنامه‌ها و دریافت پاسخ مشارکت کرده‌اند. می‌دانیم که درمورد پرسشنامه، «بعضی از محققان نرخ بازگشت 50% را کافی می‌دانند. بیشتر محققان دراین مورد قدری محافظه‌کارند. یکی از دانشمندان می‌گوید با استفاده از پی‌گیری (دو نامه و یک تلفن) باید نرخ بازگشت را به 75% یا بیشتر رسانید.» {118}

اما روش مورد عمل نشان داد که مراجعه حضوری علیرغم هزینه‌بر بودن، بسیار مؤثر است. جا دارد بار دیگر از همکاری همسرم و بخصوص مدیریت او در این زمینه سپاسگزاری کنم.

روش جمع آوری داده‏های ثانویه

تمام فرضیه های این تحقیق بر سه مبنا استوار است:

1-      اتکا به آمار سایر کشورها برای مقایسه با شرایط ایران

2-       تحلیل روند 6 ساله گذشته در داخل کشور

3-       توزیع پرسشنامه

ردیفهای یک و دو داده های ثانویه هستند که اولین مورد با تکیه بر اینترنت جمع آوری شده‌است و در مورد ردیف دوم عمدتاً از کتابخانه و نیز مدارک و مستندات وزارت نیرو استفاده شده‌است. هرجا مطلبی از این منابع استخراج شده باشد، شماره عطف آن منبع برای مراجعه و استفاده خوانندگان محترم ذکر گردیده‌است.

روش سنجش پایایی ابزار جمع آوری داده‏ها

برای تعیین اعتبار پرسشنامه (مقصود پرسشنامه اصلی یا پرسشنامه کارشناسان صنعت برق است)، از نرم افزار SPSS تحت ویندوز استفاده شده و روش آلفای کرون- باخ مورد استفاده قرار گرفته است. به این ترتیب که ابتدا واریانس نمره های هر زیر مجموعه سؤال های پرسشنامه، و نیز واریانس کل محاسبه شده است.سپس ضریب آلفا از رابطه زیر محاسبه شده است:

که در آن J  تعداد زیر مجموعه سؤال های پرسشنامه یا آزمون، واریانس زیرمجموعه j  ام، و واریانس کل آزمون است.

 برای مثال اگر پرسشنامه ای دارای سه زیر مجموعه سؤال باشد و واریانس نمرات هر زیرمجموعه به ترتیب  و واریانس کل 32 باشد، خواهیم داشت:

زیرمجموعه پرسشهای مربوط به فرضیه یک، جمعاً 8 مورد (پرسش 1، پرسش 6،  و قسمت الف پرسش‌های 4 و 5 و 7 و 8 و 9 و 10) بود. ضریب به‌دست آمده برای پاسخ‌های حاصله، مؤید پایایی پرسش‌های فرضیه اول می‌باشد. در مورد سایر فرضیه‌ها نیز این روال صادق است.

روش سنجش روایی ابزار جمع آوری داده‏ها

برای سنجش روایی پرسشنامه، نخست از نظرات اساتید محترم راهنما و مشاور استفاده شده‌است، سپس در گفتگو و اخذ نظر کارشناسان محترم صنعت برق نقاط ضعف مشخص و برطرف گردیده‌است. علیرغم آنکه متن پرسشنامه اصلی قبل از توزیع نهایی، سه بار تغییر کرد و تصحیح شد، بازهم با کاستی‌هایی توأم بود. بویژه درمورد پرسش 2-ج، بسیاری از کارشناسان محترم درمورد واژه ترجمه شده توجیه نبودند و معادل لاتین آن را مورد سؤال قرار می‌دادند.

از آنجا که  در پرسشنامه مربوط به کارشناسان بازرگانی، یک مورد (تأثیر الحاق به WTO بر کاهش یارانه سوخت) رد شد، و یا به عبارت دیگر پاسخ دهندگان، رابطه قطعی میان پیوستن به سازمان جهانی تجارت و کاهش یارانه سوخت را تأیید نکردند، لذا همسویی پیوستن به WTO با موضوع مورد پرسش نفی گردید. با رد هم ارزی الحاق و کاهش یارانه در این پرسش، بخش مربوطه و اجزای شش گانه آن در پرسشنامه کارشناسان صنعت برق نیز کنار گذاشته شد.

روش تحلیل آماری داده‏ها جهت آزمون فرضیه‏ها

پرسشنامه ها با آزمون میانگین یا تی استودنت سنجیده شده‌است و بر این مبنا صحت هر فرضیه آزمون شده است. به این ترتیب که به پاسخ ها ارزشی از 2+ تا 2- داده شد. سپس جمع جبری حاصل بر  تعداد پاسخ دهندگان تقسیم گردید. اگر میانگین حاصله در سطح اطمینان 99% (برای پرسش‌های اصلی) بزرگتر از صفر بود، صحت کار تأیید می‌شد.

همه گزارشات توسط نرم‌افزار  SPSS  تحت  Windows  تهیه شده است و درعین حال در مواردی برای درک بهتر از نرم‌افزار مزبور، محاسبات دستی نیز انجام شده‌است.

از بسیاری از اطلاعات به‌دست آمده، منجمله سن، سابقه کار و نوع مالکیت در شرکت محل کار پاسخ‌دهندگان، به دلیل ضیق وقت در حال حاضر صرفنظر شده‌است.